İşçinin “iş arama izni” hakkı

4857 Sayılı İş Kanunu’nun 27’nci maddesine göre,  “Bildirim süreleri içinde işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur. İş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. Ancak iş arama iznini toplu kullanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır. İşveren yeni iş arama iznini vermez veya eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücret işçiye ödenir.
İşveren, iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırır ise işçinin izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmaksızın alacağı ücrete ilaveten, çalıştırdığı sürenin ücretini yüzde yüz zamlı öder.”

İş arama izni, İş Kanununun 17. maddesine göre yapılmış bir süreli (önelli) fesih durumu söz konusudur ve sözleşmenin sona ermesi için bir sürenin (önelin) geçmesi gerekir.  Bu durumda, Kanunun 27. maddesinde, işverence belirli kurallar dahilinde işçiye yeni bir iş araması için verilmesi gereken izin düzenlenmiştir.

Yeni İş Arama İzninin Süresi

4857 sayılı İş Kanununun “Yeni İş Arama İzni” başlıklı 27. maddesinde; Kanunun 17. maddesinde yer alan ihbar önel süreleri içinde işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur, iş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir, ancak iş arama iznini toplu kullanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır, işveren yeni iş arama iznini vermez veya eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücret işçiye ödenir, işveren, iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırır ise işçinin izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmaksızın alacağı ücrete ilaveten, çalıştırdığı sürenin ücretini yüzde yüz zamlı öder denmiştir. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 421. maddesi 2. fıkrasında ise; “işveren, belirsiz süreli hizmet sözleşmesinin feshi halinde, bildirim süresi içinde işçiye ücretinde bir kesinti olmaksızın, günde iki saat iş arama izni vermekle yükümlüdür” denmiştir.

“En az” sözcükleri, süreyi belirleyen hükmün nispi emredici olduğu göstermekte; sözleşmeler ile iki saatlik sürenin artırılması, örneğin günde 3 veya 4 saat gibi belirlenmesi, bunların birleştirilmesiyle bulunacak toplu iş arama izin süresinin işçi yararına değiştirilmesi mümkün bulunmaktadır. Ancak sözleşmeler ile bu sürenin işçi aleyhine azaltılması mümkün değildir.

İhbar Önel Süreleri Kaç Gündür?

857 sayılı İş Kanununun “Süreli Fesih” başlıklı 17. maddesinde; belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa belirli bir süre önce bildirilmesi gerektiği ifade edilmiş, bu belirli süreler ise işçinin o işyerindeki kıdem süresine paralel ve asgari süreler olarak:

a) İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için; bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta,

b) İşi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için; bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta,

c) İşi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için; bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta,

d) İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için; bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta,

olarak belirlenmiş ve bu sürelerin sözleşmeler ile artırılabileceği hüküm altına alınmıştır.

Yeni iş arama izni bildirim süresi içindeki iş günlerinde kullandırılacağı için, sadece günlük iş arama süresinin artırılması değil, sözleşmeler ile bildirim sürelerinin uzatılması da işçinin yararlanacağı iş arama izin süresinin arttırılmasında etkili olacaktır. Yargıtayca belirtildiği üzere bildirim süresi sözleşme ile arttırıldığında, “iş arama izni artırılmış ihbar önellerine göre kullandırılmalıdır.”

Kısmi Süreli Çalışanlarda Yeni İş Arama İzni

İş arama izni kısmi süreli iş sözleşmesiyle çalışanları da kapsamaktadır. Ancak 4857 sayılı İş Kanunu’nun 27. maddesinde iş arama izninin günde 2 saatten az olamayacağı hükmü tam süreli çalışanlar için geçerlidir, kısmi süreli çalışanlar için asgari 2 saatlik izin süresi geçerli değildir.

Hafta Tatili, Bayram Tatili ve Genel Tatil Günlerinde Yeni İş Arama İzni ve Ücreti

İşveren yeni iş arama iznini, maddede yer alan “iş saatleri içinde” ifadesiyle gösterildiği üzere işçinin çalıştırıldığı günlerde vermekle yükümlüdür, tatil günleri için böyle bir yükümlülüğü yoktur. Yargıtay, bir kararında konuyu açık olarak ortaya koymuştur: “Yeni iş arama izni, işçinin ihbar öneli içinde çalıştırıldığı günler için geçerli olur. İşçinin hafta tatili, bayram ve genel tatil izinlerini kullandığı günler için iş arama izni verme zorunluluğu bulunmamaktadır.

Çalışılmayan günler için iş arama izni verilmesi gerekmediğine göre, bu günler için ayrıca iş arama izni ücretine hak kazanılamaz. İşçiye iş arama izinlerinin toplu olarak kullandırılması gerektiğinde, çalışılan iş günleri için iki saatten az olmamak üzere hesaplama yapılır ve işçinin iş arama iznini kullanacağı süre belirlenerek sonuca gidilir.  İş günü sayılmayan günlerde iş arama iznine gerek yoktur. İşçinin bu tür tatil günlerinde, imkan bulduğu oranda serbestçe iş arayabilmesi için işverenin iznine ihtiyacı yoktur. O sebeple bildirim sürelerini gün bazında ele alarak, her gün için iki saat iş arama izni ya da onun yerine ücret alacağından söz etmek isabetli görünmemektedir.

İhbar Süresinde Rapor Alınması Durumunda

İhbar süresine tabi çalışanların sağlık sorunları nedeniyle rapor aldığı durumlarda, rapor tarihleri ihbar sürelerinden sayılmayarak, istirahat süresi kadar ihbar süresi uzamaktadır.

Toplu İş Arama İzni Hesaplaması

İhbar süresince çalıştığı gün sayısı içerisinde iki saatlik iş arama izin hakkı olan personelin, iş arama iznini toplu kullanma talebi ile günlük iki saatlik izinleri toplanarak personelin ihbar sonu tarihinde düşülerek hesaplanmaktadır. Bu hesaplama personelin çalıştığı günler üzerinden düşülerek bayram ve genel tatilleri kapsamamaktadır.

İznin Kullandırıldığının İspatı

Belirsiz süreli iş sözleşmesi ister işçi isterse işveren tarafından süreli fesih yoluyla feshedilsin, yeni iş arama izninin kullanması şartları gerçekleşmişse, kural olarak işverenin bunu kullandırması gerektiğinde de kullandırdığını ispat etmesi gerekir. İşveren bu yükümünü işçinin imzasını taşıyan ve iş arama izinlerinin kullanıldığı tarihi gösteren bir belgeyle yahut inandırıcı tanık ifadeleriyle yerine getirebilir.  Nitekim Yargıtay Hukuk Genel Kurulu da “davalı işveren yeni iş arama izinlerini kullandırdığını kanıtlayabilmiş değildir” ifadesine yer vermek suretiyle bu yönde karar vermiştir.

 İş Akdinin Derhal Feshi Durumlarında Yeni İş Arama İzni ve Ücreti

İş akdinin, Kanunun 24. ve 25. maddeleri çerçevesinde işçi ya da işveren tarafından haklı nedenlerle ve derhal feshi durumunda da yeni iş arama izninin uygulanması mümkün değildir. Aynı şekilde, bildirim süreleri içinde iş akdi haklı nedenle derhal feshedilirse, sözleşme ve yeni iş arama izni talep hakkı sona erer. Yeni iş arama izni bildirim süresi tanınarak yapılan fesihlerde söz konusu olur. Belirsiz süreli iş sözleşmesinin bildirim süresi tanınmaksızın derhal feshinde böyle bir yükümlülük yoktur.

Süreksiz İşlerde Yeni İş Arama İzni ve Ücreti

İş Kanununun 10. maddesine göre, süreksiz işlerde çalışan işçilere İş Kanununun 27. maddesinde yer alan yeni iş arama izni hakkına ilişkin hükümler uygulama alanı bulmaz. Yani İş Kanununa tabi işçilerden sadece sürekli işlerde çalışan işçiler iş arama izni talep hakkına sahiptirler. Süreksiz işlerde çalışan işçiler ise bu konuda Borçlar Kanunu hükümlerine tabidirler. Bilindiği gibi süreksiz işler; nitelikleri bakımından en çok otuz iş günü süren işlerdir (4857 sayılı Kanun md. 10).

 Yeni İş Arama İznini Kullandırmamanın Hukuki Sonuçları

Yeni iş arama iznini kullandırmamanın hukuki sonuçları 27. maddenin 2. ve 3. fıkralarında yer almaktadır. 2. fıkra hükmüne göre; “İşveren yeni iş arama iznini vermez veya eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücret işçiye ödenir”. 3. fıkrada ise: “İşveren, iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırır ise işçinin izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmaksızın alacağı ücrete ilaveten, çalıştırdığı sürenin ücretini yüzde yüz zamlı öder” denmiştir. Uygulamada Yargıtay’ın kabulü de bu yöndedir. Sanki böylesi hallerde özel zamlı bir fazla çalışma var gibidir.

İş arama izni ücreti, saatlik ücret * iş arama izni toplam saati * katsayıformülüyle hesaplanır.

İş arama saati hesaplanırken; işçinin ihbar süresi boyunda çalışma günlerinde 2 saat iş arama izni bulunmaktadır.  Çalışma günü sayısı * 2

%100 zamlı olduğu için katsayıyı 2 olarak almamız gerekir.

Örnek:

3.000 TL aylık brüt ücret alan bir personelin 14 gün ihbar süresi bulunmaktadır. Cumartesi günleri çalışmayan işçinin 1 Ekim itibariyle başlayan ihbar süresinde toplam 10 iş günü bulunmaktadır.

Saatlik ücreti: 3000 / 225 = 13,33

İş arama izni toplam süresi 10 * 2 = 20 saat

İşçinin, 13,33 * 20 * 2 = 533,33 TL yeni iş arama izin ücreti bulunmaktadır.

Hesaplanan bu tutar işçinin asıl ücretine ilave olarak, yeni iş arama izni fazla mesaisi şeklinde ödenmelidir.

Ayrıca, işveren işçiye iş arama izni vermezse veya kanuna uygun kullandırmazsa, işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir ((İş Kanunu md. 24/2-f –çalışma şartlarının uygulanmaması-)

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir