Türkiye bireysel emeklilik sistemiyle 2001 yılında çıkarılan kanunla tanıştı. Sosyal güvenlik reformunu tamamlayıcı unsur olarak düşünülen ve fiilen 2002’den itibaren uygulanmaya başlanan bireysel emeklilik, aradan geçen 10 yıla rağmen istenilen başarıyı sağlayamadı. Sistemde biriken toplam fon tutarı 20 milyar TL’de kaldı. Geçmişteki başarısızlıkta vergi matrahından indirim şeklindeki devlet teşvikinin yetersiz ve karmaşık olması, bireysel emeklilik şirketlerinin yaptıkları yüksek kesintiler ve sistemden ayrılırken anaparadan da vergi alınması etkili oldu. Yeni yıldan itibarense bu aksaklıkları büyük ölçüde gideren yeni bir sistem uygulanmaya başlanacak. Devlet, halkı bireysel emekliliğe teşvik etmek amacıyla yeni yıldan itibaren cömert bir katkıya hazırlanıyor. 1 Ocak 2013’ten itibaren bireysel emeklilik sistemine yatırılan her 100 liraya karşılık devlet de 25 lira katkı sağlayacak.
2 milyon emekliye müjde! Yazı dizisinin ilk bölümü için tıklayınız…
Dul ve yetim aylığında intibak farkı ne kadar? Yazı dizisinin ikinci bölümü için tıklayınız…
Emekliye 25 milyar lira intibak!Yazı dizisinin üçüncüi bölümü için tıklayınız…
YATIRIM ARAÇLARI ÇEŞİTLENDİRİLDİ
Uzun vadeli, tasarrufa dayalı ve emeklilik dönemindeki refahı artırmayı amaçlayan bireysel emeklilik sisteminde devlet katkısının yanı sıra önemli başka değişiklikler de yapıldı. BES fonlarının yatırım yapabilecekleri araçlar çeşitlendirildi ve katılımcılardan alınan kesintiler düşürüldü. Bu değişikliklerle, küçük yaştaki çocuklar için örneğin, aylık 100 lirayı BES’e yatıran aileler, çocukları 56 yaşında emekli olmaya hak kazandığında onlara hatırı sayılır bir tasarruf bırakmış olacaklar. Devlet katkısı nedeniyle BES’e yeni yıldan itibaren yoğun bir ilgi beklenirken, merak edilen soruların cevaplarını Hazine Müsteşarlığı yetkilileri ve uzmanlar verdi.
BES’TE DEVLET KATKISINDAN HERKES YARARLANACAK MI?
Bireysel emeklilik sistemine katkı payı ödeyen tüm katılımcılar devlet katkısından yararlanabilecek. Ancak, işveren tarafından katılımcı adına ödenen katkı paylarıyla vakıf ve sandıklardan aktarılan tutarlar için devlet katkısı ödenmeyecek.
DİLEDİĞİNİZ ZAMAN ARA ÖDEME YAPABİLİRSİNİZ
BES’e yatırılacak para konusunda herhangi bir sınırlama yok. İster aylık, ister 3-6 aylık sürelerde para yatırabilirsiniz. Elinize para geçtikçe ara ödeme de yapabilirsiniz. Aylık bin lira ile başlayıp, ilerleyen yıllarda azaltabileceğiniz gibi, 100 lirayla başlayıp artırmak da mümkün. Diyelim bir kişi 20-40 yaş arasında BES’e para yatırdı, ancak bu tarihten sonra para yatırmayı durdurdu. Eğer 56 yaşına kadar sistemden çıkmazsa, 40 yaşına kadar yatırdığı paraya karşılık devletin verdiği katkının tamamını alabilecek. Sistemden erken çıkmadığı sürece hakkı kaybolmayacak.
‘BİREYSEL EMEKLİLİKTE YAŞAM SDANTARDINIZI KORUYACAKSINIZ’
Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği Genel Sekreteri Erhan Tunçay: İnsanların BES’i, bir tasarruf aracı olarak görmesi lazım. Genç yaştan başlayarak 56 yaşına kadar para yatıranlar, ciddi birikim yapacak. Hangi yatırım aracında değerlendireceğini yatırımcı kendisi seçebilecek. BES’i tamamlayıcı, yıllık gelir sigortası çalışmaları var. Yani siz 56 yaşına geldiğinizde birikiminizi ya toplu para olarak çekeceksiniz ya da belirleyeceğiniz süreye göre aylık olarak ödenmesini isteyebileceksiniz. Böylece, emekliliğinizde yaşam standardınızı koruyabileceksiniz. BES’te katılımcı sayısı 3 milyon kişiyi geçti. Biriken fonlar da 20 milyar liranın üzerine çıktı. Birkaç sene içerisinde bunun hızlı bir artış trendine girmesini bekliyoruz. Son 4-5 yıldır sigortacılık sektörüne yoğun bir şekilde yabancı şirket girişi oldu. Daha da artması söz konusu olabilir.
SİSTEMDEN ÇIKANA 2015’E KADAR KATKI YOK
Sisteme daha önce girmiş ve halen sistemde bulunanlar sözleşmelerini sona erdirmedikleri sürece, yeni girenler gibi 1 Ocak’tan itibaren yatırdıkları paralar için devlet katkısından yararlanacak. Ancak, 29 Mayıs 2012 tarihi itibarıyla bireysel emeklilik sisteminde olan bir katılımcının, 29 Haziran 2012 ile 29 Haziran 2014 tarihleri arasında herhangi bir nedenle bir emeklilik sözleşmesi veya sertifikasını sonlandırarak birikimlerinin bir kısmını veya tamamını alması durumunda, bu kişiye 31 Aralık 2014 tarihine kadar devlet katkısı yapılmayacak.
ERKEN AYRILANIN KATKISI KESİLECEK
Emeklilik hakkını kazanarak sistemden ayrılanlar, kendi birikimlerini alırken devlet katkısının tamamını alacaklar. Emeklilik hakkını kazanmadan ayrılanlarsa 1 Ocak 2013 tarihinden sonra sistemde üç yıldan altı yıla kadar kalırlarsa devlet katkısının yüzde 15’ini alabilecekler. Sistemde kalış süresinin 6 yıldan 10 yıla kadar olması durumunda devlet katkısının yüzde 35’i, 10 yıl ve daha fazla olması durumundaysa yüzde 60’ı hak sahibine ödenecek.
ANAPARADAN VERGİ KESİLMEYECEK
Emekli olanlar veya sistemden erken ayrılanlardan ne kadar vergi alınacak? Eski sisteme yönelik en büyük eleştirilerden biri, emekli olurken hem anaparadan hem de nema gelirlerinden vergi kesilmesiydi. Artık anaparadan vergi kesintisi yapılmayacak. Vergi kesintisi sadece getiri üzerinden ve sistemde kalış süresine göre değişen oranlarda yapılacak. Bireysel emeklilik sisteminden;
On yıldan az süreyle katkı payı ödeyerek ayrılanlardan getiri tutarı üzerinden yüzde 15 ,
On yıl süreyle katkı payı ödemiş olmakla birlikte emeklilik hakkı kazanmadan ayrılanlardan getiri tutarı üzerinden yüzde 10,
Emeklilik hakkı kazananlar ile sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlardan getiri tutarı üzerinden yüzde 5 oranında gelir vergisi kesilecek.
TOPLU PARA YATIRAN KATKI ALABİLECEK
Bireysel emeklilik sisteminde yapılan yenilikler, vatandaşları arayışa yöneltti. Daha önce çocukları için ayda bir küçük altın alan ya da banka hesabına her ay belli bir para yatırarak tasarrufta bulunma yolunu seçen vatandaşlar, bu paralarını çekip topluca BES’e yatırdıklarında devlet katkısından nasıl yararlanabileceklerini merak ediyor. Devlet katkısı katılımcıların hesaplarına aylık olarak nakden ödenecek. Bu kapsamda, sisteme ödenen katkı payı tutarına bağlı olarak her katılımcı için 2013 yılı itibarıyla yıllık 3000 TL’ ye kadar bir devlet katkısının ödenmesi söz konusu olabilecek. Aylık olarak hesaplara yatırılacak devlet katkısı hesaplanırken, katılımcı tarafından ilgili ayda ödenen katkı payı tutarıyla katılımcının ilgili yıl içinde ödemiş olduğu toplam katkı payı tutarı esas alınacak.
Örneğin, aylık 100 TL öde yen bir katılımcı için bu kişinin hesabına 25 TL katkı payı ödemesi yapılacak. Aynı katılımcının yıl içerisinde herhangi bir ayda 10.000 TL’ lik bir toplu katkı payı ödemesi yapması durumunda bu katılımcının hesabına 2.500 TL devlet katkısı ödenecek. Bu katılımcının, ister aylık ister toplu ödeme şeklinde olsun, yılın herhangi bir ayı itibarıyla ödediği katkı payları toplamının 12.000 TL’yi (2013 yılı için toplam asgari brüt ücret tutarı) aşması durumundaysa bu tutarı aşan katkı payı ödemeleri için, bu katılımcıya ek bir devlet katkısı ödemesi yapılmayacak.
ŞİRKETE NE KADAR KESİNTİ YAPACAĞINI MUTLAKA SORUN
Aylık 100 lira yatıran BES katılımcısından, sigorta şirketi azami kaç lira kesinti yapabilecek?
Azami oranlar, BES Yönetmeliği çerçevesinde sınırlandırıldı. BES’e yatırım yapacak kişilerin emeklilik şirketlerini iyi inceleyerek en az kesinti yapan şirketleri tercih etmesi, kendilerine avantaj sağlayacak. Şirketin sunduğu emeklilik fonunun getirisi de dikkate alınmalı.
Aile fertleri için BE S’ e para yatıran kişi, her biri için aylık brüt asgari ücret tutarı üzerinden hesaplanan devlet katkısından ayrı ayrı yararlanabilecek mi?
18 yaşından büyükler kendi adına devlet katkısından yararlanabilecek. Yıllık brüt asgari ücret limiti her bir kişi için ayrı ayrı geçerli olacak.
Devlet katkısı için de nema geliri söz konusu olacak mı?
Devlet katkıları Hazine Müsteşarlığı’nca belirlenen ilkelere uygun olarak kurulan emeklilik yatırım fonun da değerlenecek ve getirisi, katılımcının hesabında birikecek.