Memurun verilen emri yerine getirip getirmemesini anlayabilmek için öncelikle 657 sayılı Kanunda memur ve amirin sorumluluklarını belirleyen hükümlere bakmak gerekir.
Devlet memurlarının görev ve sorumlulukları 657 sayılı Kanunun 11.Maddesinde belirlenmiştir. Buan göre,
“Devlet memurları kanun, tüzük ve yönetmeliklerde belirtilen esaslara uymakla ve amirler tarafından verilen görevleri yerine getirmekle yükümlü ve görevlerinin iyi ve doğru yürütülmesinden amirlerine karşı sorumludurlar.
Devlet memuru amirinden aldığı emri, Anayasa, kanun, tüzük ve yönetmelik hükümlerine aykırı görürse, yerine getirmez ve bu aykırılığı o emri verene bildirir. Amir emrinde ısrar eder ve bu emrini yazı ile yenilerse, memur bu emri yapmağa mecburdur. Ancak emrin yerine getirilmesinden doğacak sorumluluk emri verene aittir.
Konusu suç teşkil eden emir, hiçbir suretle yerine getirilmez; yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz.
Acele hallerde kamu düzeninin ve kamu güvenliğinin korunması için kanunla gösterilen istisnalar saklıdır.”
Öte yandan amirlerin sorumlulukları yine aynı kanunun 10.Maddesinde belirlenmiştir:
“Devlet memurları amiri oldukları kuruluş ve hizmet birimlerinde kanun, tüzük ve yönetmeliklerle belirlenen görevleri zamanında ve eksiksiz olarak yapmaktan ve yaptırmaktan, maiyetindeki memurlarını yetiştirmekten, hal ve hareketlerini takip ve kontrol etmekten görevli sorumludurlar.
Amir, maiyetindeki memurlara hakkaniyet ve eşitlik içinde davranır. Amirlik yetkisini kanun, tüzük ve yönetmeliklerde belirtilen esaslar içinde kullanır.
Amir, maiyetindeki memurlara kanunlara aykırı emir veremez ve maiyetindeki memurdan hususi bir menfaat temin edecek bir talepte bulunamaz, hediyesini kabul edemez ve borç alamaz.”
Bu iki madde birlikte değerlendirildiğinde, memur, iki istisna dışında amirinin verdiği her emri yerine getirmek zorundadır.
•Eğer verilen sözlü bir emir Anayasa, kanun, tüzük ve yönetmeliğe aykırı ise bu emir yerine getirilmez, amire durum bildirilir. Amir emri bu kez yazılı olarak verebilir. Görev yazılı olarak verilirse bu kez yerine getirilmelidir. Memura düşen sadece yazılı görev emrinin iptali içini tebliğ tarihinden itibaren 60 gün içinde idare mahkemesinde dava açmaktır.
•Eğer verilen görev mevzuata aykırılık teşkil etmesi yanında suç ise bu görev amir tarafından yazılı olarak tekrar edilse de yerine getirilmez.
Ancak bir amir memuruna görev verirken hizmet sınıfı dışında görev vermemelidir. Zira, 657 sayılı Kanunun 45. maddesinde memura hizmet sınıfı dışında görev verilemeyeceği açık hüküm altına alınmıştır.
Memurun emri yerine getirmemesinin yaptırımı nedir?
657 sayılı Kanunun 125. maddesine göre, verilen bir emrin yerine getirilemesinde kayıtsızlık göstermek veya düzensiz davranmak Uyarı cezasını, bu görevin yerine getirilmesinde kusurlu davranmak Kınama cezasını, bu görevi kasıtlı olarak yapmamak ise Aylıktan kesme cezasını gerektirmektedir.
12.1.1983/17926 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “DEVLET MEMURLARININ ŞİKAYET VE MÜRACAATLARI HAKKINDA YÖNETMELİK”te hükümlerine göre, memurlar amirleri veya kurumlarınca haklarında uygulanan işlemler hakkında şikayet ve müracaat hakkına sahiptir.
Şikayet Başvurusunun Yapılma Şekli:
Yönetmeliğe göre şikayetler söz veya yazı ile en yakın amirden başlanarak silsile yolu ile ve şikayet edilen amirler atlanarak yapılır. Yazılı şikayetler maksadı en iyi ifade edecek şekilde ve mevzuat hükümleri ne uygun olarak yazılan bir dilekçe ile yapılır. Dilekçede tespit edilen eksiklikler ile suç teşkil etmeyen usulsüzlüklerin giderilmesi şikayeti kabul eden amirlerce sağlanır. (Örnek: 1). Sözlü şikayetlerde de bu esaslara uyulur. Sözlü olarak yapılan şikayetler, şikayeti yapanın istemi halinde yapıldıkları anda şikayetçi ile şikayeti kabul eden amir tarafından birlikte imzalanan bir tutanakla tespit olunur ve iki tarafa verilir. Amir de şikayetin tutanağa geçirilmesini isteyebilir. Şikayetçi tutanak düzenlenmesinden kaçınırsa şikayet yapılmamış sayılır.
Şikayette Karar Mercii ve süre :
Şikayet hakkında karar verme yetkisi şikayet edilenin ilk disiplin amirine aittir. Şikayeti kabul eden ancak karar verme yetkisi bulunmayan amirler bunları silsile yolu ile ve kendi görüşlerini de ilave etmek suretiyle birinci fıkrada belirtilen amirlere 3 gün içinde intikal ettirirler. Şikayet edene de durum hakkında bilgi verirler.
Şikayetlerin incelenmesi ve bir karara bağlanarak şikayet sahiplerine tebliğ edilmesi ile ilgili bütün işlemlerin en geç şikayet dilekçesinin karar merciine intikal ettiği tarihi izleyen 30 gün içinde tamamlanması zorunludur. Adli ve idari tahkikata konu olacak nitelikteki şikayetler hakkında ilgili mevzuat hükümleri uygulanır.