Basit usule tabi olmanın esasları nelerdir?

Basit usulde vergilendirme, devletin küçük esnaf ve sanatkarı koruma yöntemidir. Bu usulde, devlet, mükellefi bir çok yükümlülükten kurtararak maliyetlerini azaltmış, adeta koruma altına almıştır. Basit usulde vergilendirme kapsamında bulunan mükelleflere, gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerden farklı bir takım kolaylıklar sağlanmıştır. Basit usulde vergilendirmenin sağladığı bazı kolaylıklar şunlardır:

• Vergi tevkifatı yapılmaz ve muhtasar beyanname verilmez.(İşçi çalıştıranlar hariç)
• Geçici vergi ödenmez.
• Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden istisnadır.
• Ticari kazancın tespitinde amortismana tabi iktisadi kıymet alışları ve satışları dikkate alınmaz.
• Alınan ve verilen belgelerin Defter Beyan Sistemine(https://www.defterbeyan.gov.tr) kayıtları mükelleflerin bağlı oldukları meslek odalarınca yapılabilemektedir. Ancak, isteyen mükellefler kayıtlarını hiçbir yerden izin almadan kendileri yapabilecekleri gibi meslek mensuplarına da yaptırabilirler.

Basit usulde vergilendirmeye tabi olabilmek için ilgili mevzuatı ile belirlenen genel ve özel şartları taşımanın yanında, kanun ve kanun hükmünde kararnamelerle basit usul kapsamından çıkarılan işleri yapıyor olmamak gerekmektedir. Şunu da belirtmek gerekir ki; Basit usule tabi ticaret erbabından, sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge düzenlediği veya kullandığı tespit edilenler, bu hususun kendilerine tebliğ edildiği tarihi takip eden aybaşından itibaren gerçek usule alınırlar ve ikinci sınıf tüccarlara ilişkin hükümlere tabi olurlar. Basit Usule Tabi Olmanın Genel Şartları 1. Kendi işinde bilfiil çalışmak veya bulunmak, (işinde yardımcı işçi ve çırak kullanmak, seyahat, hastalık, ihtiyarlık, askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi zaruri ayrılmalar dolayısıyla geçici olarak bilfiil işinin başında bulunmamak bu şartı bozmaz. Ölüm halinde, iş sahibinin dul eşi veya küçük çocukları namına işe devam olunduğu takdirde, bunların bilfiil işin başında bulunup bulunmamalarına bakılmaz.) 2. İşyeri mülkiyetinin iş sahibine ait olması halinde emsal kira bedeli, kiralanmış olması halinde yıllık kira bedelinin toplamının belli bir tutarı aşmaması gerekmektedir. Bu tutar, büyükşehir belediye sınırları ile diğer yerler için her yıl ayrı ayrı belirlenmektedir.(Güncel tutarlar için tıklayınız..) 3. Ticari, zirai veya mesleki faaliyetler dolayısıyla son iki yılda gerçek usulde gelir vergisine tabi olmamak. Bu hükmün uygulamasına 2014 yılı başından itibaren başlanacaktır. Yani geçmişte gerçek usulde vergilendirilip işini terk eden mükelleflerden basit usulde vergi mükellefiyetleri ancak 2014 yılından sonra başlanabilecektir. Bu anlamda basit usule dönüş için 2014 yılı bir miat olacaktır. Basit Usule Tabi Olmanın Özel Şartları 1. Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satanların yıllık alımları tutarının veya yıllık satışları tutarının Gelir İdaresi Başkanlığınca önceden belirlenen tutarı aşmaması gerekmektedir. Bu tutarlar her yıl yeniden değerleme oranında arttırılmaktadır.(Güncel tutarlar için tıklayınız..) 2. (1) numaralı bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşanların bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş hâsılatının Gelir İdaresi Başkanlığınca önceden belirlenen tutarı aşmaması gerekmektedir.(Güncel tutarlar için tıklayınız..) 3. (1) ve (2) numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde, yıllık satış tutarı ile iş hasılatı toplamının yine aynı şekilde Gelir İdaresi Başkanlığınca önceden belirlenen tutarı aşmaması gerekmektedir.(Güncel tutarlar için tıklayınız..) Milli Piyango bileti, akaryakıt, şeker ve bunlar gibi kâr hadleri emsallerine nazaran bariz şekilde düşük olarak tespit edilmiş bulunan emtia için, (1) ve (3) numaralı bentlerde yazılı hadler yerine ilgili Bakanlıkların görüşü alınmak suretiyle, Maliye Bakanlığı’nca belirlenecek alım satım hadleri uygulanır. Ortaklıklarda Basit Usule Tabi Olmanın Şartları Ortaklıkların basit usule tabi olup olmadığının tespitinde, iş hacmi ölçüleri ile yıllık kira bedelleri toplu olarak dikkate alınır. Adi ortaklık halinde çalışanların aynı zamanda şahsi bir işle de uğraşmaları durumunda; şahsi işine ait olanlara, ortaklıklardan payına düşen kısım ilave edilerek basit usule tabi olmanın genel ve özel şartlarında sayılan ölçülerin aşılıp aşılmadığı belirlenir ve mükellefin basit usulde mi yoksa gerçek usulde mi vergilendirileceği tespit edilir. Bir mükellefin birden fazla ortaklıkta hissesinin bulunması durumunda, ortaklıklardaki paylarına düşen işyeri kirası ve iş hacmi ölçüleri tek tek toplanır ve böylece basit usulden yararlanabilme şartlarının aşılıp aşılmadığı tespit edilir. Ortaklıklarda, ortakların birinin son iki yılda gerçek usule tabi olması diğer ortakları da gerçek usule tabi hale getirir. Aynı işte ortak olarak çalışanlar hakkında, Gelir Vergisi Kanunu’nda belirtilen yıllık kira bedeli ve iş hacmi ölçüleri toplu olarak değerlendirilir. Kimler Basit Usul Olamazlar: 1. Kollektif şirket ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortakları, 2. İkrazat (ödünç para verme) işleriyle uğraşanlar, 3. Sarraflar ile kıymetli maden ve mücevherat alım satımı ile uğraşanlar, 4. Gelir Vergisi Kanunu`nun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında sayılan kişi ve kurumlara karşı inşaat ve onarma işini taahhüt edenler ile bu mükelleflere karşı derece derece taahhütte bulunanlar, 5. Sigorta prodüktörleri, 6. Her türlü ilan ve reklam işleriyle uğraşanlar veya bu işlere tavassut (aracılık) edenler, 7. Gayrimenkul ve gemi alım satımı ile uğraşanlar, 8. Tavassut (aracılık) işi yapanlar (dayıbaşılar hariç), 9. Maden işletmeleri, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları işletenler, 10. Şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar ile treyler, çekici ve benzerlerinin sahip veya işleticileri, (Yapısı itibarıyla sürücüsünden başka on dört ve daha aşağı oturma yeri olan ve insan taşımaya mahsus motorlu kara taşıtları ile yolcu taşıyanlar hariç), 11. Maliye Bakanlığı’nca teklif edilen ve Bakanlar Kurulu’nca kararlaştırılan iş grupları, sektörler, il ve ilçeler, büyükşehir belediyeleri dahil olmak üzere il ve ilçelerin belediye sınırları (mücavir alanlar dahil), belediyelerin nüfusları, yöreler itibarıyla veya sabit bir işyerinde faaliyette bulunulup bulunulmadığına göre gerçek usulde vergilendirilmesi gerekli görülenler. 12. Bakanlar Kurulu Kararları (BKK) ile Gerçek Usulde Vergilendirilen Mükellefler: -95/6430 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile büyükşehir belediyesi olan illerin (Erzurum, Diyarbakır, Sakarya ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisine alınan yerlerden, yeni bağlanan mahallelerle birlikte 2000 yılı genel nüfus sayımındaki nüfusu 30.000’den az olan yerler ile 12/11/2012 tarihli ve 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında büyükşehir belediyesi kurulan ve büyükşehir belediyesi sınırları içerisine alınan yerlerf hariç) mücavir alan sınırları dahil olmak üzere büyükşehir belediye sınırları içinde aşağıda belirtilen faaliyetleri yapan mükellefler, 01.05.1995 tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirilme kapsamına alınmıştır. Bu mükellefler, basit usulden yararlanmaya ilişkin genel ve özel şartları taşıyıp taşımadıklarına bakılmaksızın gerçek usulde vergilendirileceklerdir. a) Her türlü emtia imalatı ile uğraşanlar, b) Her türlü emtia alım-satımı ile uğraşanlar, c) İnşaat ile ilgili her türlü işlerle uğraşanlar, d) Motorlu taşıtların her türlü bakım ve onarım işleriyle uğraşanlar, e) Lokanta ve benzeri hizmet işletmelerini işletenler, f) Eğlence ve istirahat yerlerini işletenler. g) Zirai mahsul satın alarak bu mahsulleri kısmen veya tamamen tüketici dışında kalanlara satan ticaret erbabı 01.01.1983 tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirme kapsamına alınmışlardır(8/5521 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı). Canlı hayvan alım-satımı faaliyeti anılan Kararname kapsamında değerlendirildiğinden, bu şekilde faaliyette bulunan mükellefler gerçek usulde vergilendirilecektir. Zirai mahsulün toptancı hallerinden veya ticari faaliyette bulunan sebze komisyoncularından sonraki teslim aşamaları 8/5521 sayılı Kararname kapsamında kalmamaktadır. h) Her türlü televizyon, video, radyo, teyp, müzik seti, disk-çalar, kamera, bilgisayar, soğutucu, çamaşır ve bulaşık makinesi, elektrikli süpürge, elektronik müzik aletleri, elektrikli dikiş makinesi ile elektrikle çalışan benzeri eşyaların alım-satımı ve üretimi ile uğraşan mükellefler 92/2683 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile gerçek usulde vergilendirme kapsamına alınmışlardır(92/2683 Sayılı BKK ). Kararnamede yazılı malların yanında, diğer mal ve hizmetleri satan mükellefler de gerçek usulde vergilendirilmektedir. Bakanlar Kurulu Kararında belirtilen elektrikle çalışan benzeri eşyalar ibaresinden, doğrudan elektrik enerjisiyle çalışan veya elektrikle şarj edildikten sonra çalışan emtianın anlaşılması gerekmektedir. Bu Kararnamede belirtilen emtianın alım-satımı yoluyla ticaretinin yapılmasında, eski, yeni veya kullanılmış olma ayrımına gidilmeksizin, kararnamede yer alan emtiaların ticaretini yapanlar ile belirtilen işlerle uğraşan bütün mükellefler girmektedir. Bildirim Yükümlülüğü: – Belge vermedikleri günlük hasılatları için gün sonunda tek bir fatura düzenlemeleri, – Düzenlenen faturanın alıcıya ilişkin bilgiler yerine “…….. tarihli toplam hasılat” ibaresinin yazılması şeklinde kolaylık sağlanmış ve söz konusu uygulama, aynı usul ve esaslar dahilinde Gelir Vergisi Genel Tebliğleri ile her yıl uzatılmaktadır. Bu imkandan yararlanmak isteyen mükellefler, müşterilerinin istemeleri halinde fatura veya perakende satış vesikası (dolmuş işletenler hariç) vermek zorundadırlar. Basit Usul Mükellefler Belgelerini Nereden Temin Edebilirler: Basit usule tabi mükelleflerin kullandıkları belgeler ve zarflar sadece Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) tarafından bastırılmaktadır. Kayıtların Tutulması Basit usule tabi mükelleflerin kayıtları, bağlı oldukları oda veya birlikler bünyesinde kurulan muhasebe bürolarında tutulmaktadır. Bu bürolarda 3568 sayılı Kanun’a göre yetki almış yeterli sayıda meslek mensubunun çalıştırılması zorunludur. İsteyen mükellefler, kayıtlarını hiçbir izne gerek olmadan kendileri de tutabilmektedir. Bu takdirde, vergilendirme ile ilgili ödevlerin tamamı kendilerince yerine getirilecektir. İsteyen mükellefler ise kayıtlarını S.M., S.M.M.M. gibi meslek mensuplarına tutturabilirler. Mükellefler, satış ve hizmetleri için düzenledikleri hasılat belgelerini bir zarfta, faaliyetleri ile ilgili olarak mal ve hizmet alışları ile giderleri için aldıkları gider belgelerini başka bir zarfta toplayıp saklayacaklardır. Kayıtları odalarda tutulan mükellefler ise her aya ait zarfları izleyen ayın 10’una kadar kaydının tutulduğu büroya teslim edeceklerdir. Mükelleflerden zarf içinde alınan belgeler bürolarda işletme hesabı defterinin gelir ve gider sayfalarındaki işlem başlıkları esas alınarak bilgisayar ortamına aktarılacaktır. Bu belgeler cari yıl sonuna kadar bürolarda saklanacaktır. İktisadi Kıymetlerin Satışında Belge Düzenlenmesi Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin taşıt ve diğer sabit kıymetlerini satmaları dolayısıyla fatura düzenleme yükümlülükleri bulunmamaktadır. Bu mükelleflerce yapılan taşıt satışlarının noter satış sözleşmesi ile, diğer sabit kıymet satışlarının ise söz konusu sabit kıymetleri satın alan mükellefler tarafından düzenlenecek gider pusulası ile tevsik edilmesi mümkündür.