Dernekler, kişilerin belli amaçları gerçekleştirmek için bir araya gelerek kurdukları organizasyonlardır. Bu organizasyonların kayıt ve takiplerini Valilikler bünyesinde yer alan il dernekler müdürlükleri yürütmektedir.

Dernek kurmanın en önemli amacı, vergisel bazı avantajlar elde etmektir. Denekler topladıkları bağışlar nedeniyle, belli şartları taşıma koşuluyla, gelir ve kurumlar vergisi ödemezler, KDV beyannamesi vermezler. Ancak ödedikleri kira ve çalıştırdıkları işçi için stopaj beyannamesi vermeleri gerekmektedir.

Ancak gerçek kişi mükellefler ile kurumlar vergisi mükelleflerinin derneklere yaptıkları bağış ve yardımlar, bağış ve yardım yapılan derneğin ancak ve ancak kamu yararına çalışan dernek olması koşuluyla matrahtan indirim konusu yapılabilmektedir.

Yoksa kamu yararına çalışan dernek statüsünde olmayan derneklere yapılan bağış ve yardımlar, kanunen kabul edilmeyen gider olup vergilendirilmeleri gerekmektedir.

Dernekler için “kamu yararı” ne demektir?

Derneklere Bakanlar Kurulu kararı ile kamuya yararlı dernek sıfatı verilirken görüşü alınan Maliye bakanlığı, yayımladığı 2 Nolu Kurumlar Vergisi Sirküleri ile, dernekler için “kamu yararını” tanımlamıştır.

Buna göre, “kamu yararı”, devletin yapacağı görevlerle, kamunun yararlanmasına açık hizmetler olarak tanımlanmıştır.

Öyle ki kamu yararına yapılan hizmetler, belli bir bölge ve topluluğa yönelik olmamalıdır ve ülke yararı gözetilmelidir.

Ayrıca bu hizmetlerin Devletin hizmet yükünü azaltıcı niteliği olmalıdır.

Kamu yararına yapılan hizmetlerin yerine getirilmesi için de yeterli mal varlığının sürekli bulundurulması gerekli olacaktır.

Dernekler “kamu yararına çalışan dernek” statüsüne nasıl ulaşırlar?

Kamu yararına çalışan dernekler, ilgili bakanlıkların ve Maliye Bakanlığının görüşü üzerine, İçişleri Bakanlığının teklifi ve Bakanlar Kurulu kararı ile tespit edilmektedir.

Her dernek “kamu yararına çalışan dernek” başvurusunda bulunabilir mi?

Bulunamaz. Bunun için bir derneğin kamu yararına çalışan derneklerden sayılabilmesi için,

en az bir yıldan beri faaliyette bulunması,
derneğin amacı ve bu amacı gerçekleştirmek üzere giriştiği faaliyetlerin topluma yararlı sonuçlar verecek nitelikte ve ölçüde olması
belli bir tutarı aşan alım ve satım işlemlerinin rekabet koşullarına uygun(ihale usulüyle) yapılması
amacı ve gerçekleştirdiği faaliyetlerin, üyelerinin dışında yerel veya ulusal düzeyde toplumun ihtiyaç ve sorunlarına yönelik çözümler üretecek ve toplumsal gelişmeye katkı sağlayacak nitelikte olması,
yıl içinde elde ettiği gelirin en az yarısının bu amaçla harcanması,
sahip olduğu mal varlığının ve yıllık gelirinin tüzüğünde belirtilen amacı gerçekleştirecek düzeyde olması

gerekmektedir.

Kamu Yararına Çalışan Derneklere Yasaların Tanıdığı Hak ve Ayrıcalıklar:

1– 2860 sayılı Yardım Toplama Kanununun 6. maddesi uyarınca, Bakanlar Kurulu kararı ile izin almadan yardım toplayabilirler.

2– 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun 9. maddesi uyarınca, Kanun’a ekli 2 sayılı tabloda yazılı kâğıtlar damga vergisinden istisnadır.

3– 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 17. maddesinin 1 ve 2 numaralı fıkraları kapsamına giren teslim ve hizmetleri için KDV istisnasından yararlanabilirler.

4– 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun 3. maddesinin (a) bendi uyarınca, veraset ve intikal vergisinden muaf tutulurlar.

5– 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 4/e ve 14/c maddeleri uyarınca, sahip oldukları bina ve arazileri emlak vergisinden muaftır.

6– 193 sayılı G.V.K.’nun 89/4. Md. uyarınca, kamu yararına çalışan derneklere yıllık toplamı beyan edilecek gelirin % 5’ini (kalkınmada öncelikli yöreler için % 10’unu) aşmamak üzere, makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımlar vergi matrahından indirilebilir.

7– 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu 5/ı maddesi uyarınca, kamu yararına çalışan derneklere bağlı rehabilitasyon merkezlerinin işletilmesinden, ilgili Bakanlığın görüşü alınmak suretiyle Maliye Bakanlığının belirleyeceği usûller çerçevesinde beş hesap dönemi itibarıyla elde edilen kazançların kurumlar vergisinden istisna tutulması (İstisna, belirtilen okulların ve rehabilitasyon merkezlerinin faaliyete geçtiği hesap döneminden itibaren başlar.)

8– 4458 sayılı Gümrük Kanunu 167/7. Md. uyarınca, Kamu yararına çalışan dernekler tarafından ticari gaye güdülmemek ve kuruluş amaçları doğrultusunda kullanılmak üzere ithal edilen eşyaların gümrük vergisinden muaf tutulur.

9– 492 sayılı Harçlar Kanunu 59/b maddesi uyarınca, bu derneklerin iktisap edecekleri taşınmaz malların tescil ve terkinleri ile ayni haklarının şerhleri harçtan muaf tutulur.

10– Kamuya yararlı derneklerden Başbakanlıkça lüzumlu görülenler tarafından kullanılacak taşıtlar 237 sayılı Taşıt Kanunu hükümlerine tabidir.

11– 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 19/3. Maddesi uyarınca derneklerce tertiplenen eğlencelerden eğlence vergisi alınmaz.

12– 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 14. maddesinde yer alan;“Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının intifa haklarının, belirli sürelerle kamu hizmetlerinde kullanılmak üzere, Devlet dairelerine, kamu kurum ve kuruluşlarına, kamu menfaatine yararlı milli derneklere bırakılması veya gerçek ve tüzelkişilere kiraya verilmesi, Kültür ve Turizm Bakanlığının iznine tabidir.

13-2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 72. maddesinde yer alan “Kamu yararına çalışan derneklere, kuruluş gayelerine uygun olarak kullanılmak üzere, Hazinenin özel mülkiyetinde kayıtlı bulunan ve kamu hizmetlerine tahsisli olmayan taşınmaz malları, satış tarihindeki alım satım rayici nazara alınarak kıymet takdiri suretiyle satılabilir.

14– 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki Kanunun 4. maddesi uyarınca hazırlanan “Ulusal ve Resmi Bayramlarda Yapılacak Törenler Yönetmeliği” hükümlerine göre kamu yararına çalışan dernek başkanları devlet protokolünde yer almaktadırlar.

15– 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 29. maddesi uyarınca genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçelerinde öngörülmüş olmak kaydıyla; kamu yararı gözetilerek dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapılabilir.

Kamu yararına çalışan derneklere yapılan bağış ve yardımların vergisel boyutu:

Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarında, kamu yararına çalışan derneklere yapılan bağış ve yardımların matrahtan indirilmesine imkan sağlanmıştır. Yani bir mükellef, kamu yararına çalışan bir derneğe, karşılık beklemeden, makbuz karşılığı bağış ve yardım yaparsa, yaptığı bu yardımı, yıllık gelir/kurumlar vergisi beyannamesinde, matrahtan indirim konusu yaparak daha az vergi ödeyebilir.

193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununa göre, gelir vergisi matrahının tespitinde, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden, kamu yararına çalışan dernekler ve Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara yıllık toplamı beyan edilecek gelirin % 5’ini (kalkınmada öncelikli yöreler için % 10’unu) aşmamak üzere, makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımlar indirim konusu yapılabilir.

Yine aynı şekilde, kamu yararına çalışan dernekler, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar tarafından yapılan ya da Kültür ve Turizm Bakanlığınca desteklenen veya desteklenmesi uygun görülen;

a) Kültür ve sanat faaliyetlerine ilişkin ticari olmayan ulusal veya uluslararası organizasyonların gerçekleştirilmesine,

b) Ülkemizin uygarlık birikiminin kültürü, sanatı, tarihi, edebiyatı, mimarisi ve somut olmayan kültürel mirası ile ilgili veya ülke tanıtımına yönelik kitap, katalog, broşür, film, kaset, CD ve DVD gibi manyetik, elektronik ve bilişim teknolojisi yoluyla üretilenler de dahil olmak üzere görsel, işitsel veya basılı materyallerin hazırlanması, bunlarla ilgili derleme ve araştırmaların yayınlanması, yurt içinde ve yurt dışında dağıtımı ve tanıtımının sağlanmasına,

c) Yazma ve nadir eserlerin korunması ve elektronik ortama aktarılması ile bu eserlerin Kültür ve Turizm Bakanlığı koleksiyonuna kazandırılmasına,

d) 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki taşınmaz kültür varlıklarının bakımı, onarımı, yaşatılması, rölöve, restorasyon, restitüsyon projeleri yapılması ve nakil işlerine,

e) Kurtarma kazıları, bilimsel kazı çalışmaları ve yüzey araştırmalarına,

f) Yurt dışındaki taşınmaz Türk kültür varlıklarının yerinde korunması veya ülkemize ait kültür varlıklarının Türkiye’ye getirtilmesi çalışmalarına,

g) Kültür envanterinin oluşturulması çalışmalarına,

h) 2863 sayılı Kanun kapsamındaki taşınır kültür varlıkları ile güzel sanatlar, çağdaş ve geleneksel el sanatları alanlarındaki ürün ve eserlerin Kültür ve Turizm Bakanlığı koleksiyonuna kazandırılması ve güvenliklerinin sağlanmasına,

i) Somut olmayan kültürel miras, güzel sanatlar, sinema, çağdaş ve geleneksel el sanatları alanlarındaki üretim ve etkinlikler ile bu alanlarda araştırma, eğitim veya uygulama merkezleri, atölye, stüdyo ve film platosu kurulması, bakım ve onarımı, her türlü araç ve teçhizatın tedariki ile film yapımına,

j) Kütüphane, müze, sanat galerisi ve kültür merkezi ile sinema, tiyatro, opera, bale ve konser gibi kültürel ve sanatsal etkinliklerin sergilendiği tesislerin yapımı, onarımı veya modernizasyon çalışmalarına,

ilişkin harcamalar ile bu amaçla yapılan her türlü bağış ve yardımların % 100’ü

gelir vergisi matrahının tespitinde, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden gelir vergisi matrahının tespitinde, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden indirim konusu yapılabilir.

5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanununa göre, kurumlar vergisi matrahının tespitinde; kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla, kurum kazancından, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara ve kamu yararına çalışan derneklere, makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımların toplamının o yıla ait kurum kazancının % 5’ine kadar olan kısmı, indirim konusu yapılabilir.

Ayrıca, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar ve kamu yararına çalışan dernekler

tarafından yapılan veya Kültür ve Turizm Bakanlığınca desteklenen ya da desteklenmesi uygun görülen;

1) Kültür ve sanat faaliyetlerine ilişkin ticarî olmayan ulusal veya uluslararası organizasyonların gerçekleştirilmesine,

2) Ülkemizin uygarlık birikiminin kültürü, sanatı, tarihi, edebiyatı, mimarîsi ve somut olmayan kültürel mirası ile ilgili veya ülke tanıtımına yönelik kitap, katalog, broşür, film, kaset, CD ve DVD gibi manyetik, elektronik ve bilişim teknolojisi yoluyla üretilenler de dahil olmak üzere görsel, işitsel veya basılı materyallerin hazırlanması, bunlarla ilgili derleme ve araştırmaların yayınlanması, yurt içinde ve yurt dışında dağıtımı ve tanıtımının sağlanmasına,

3) Yazma ve nadir eserlerin korunması ve elektronik ortama aktarılması ile bu eserlerin Kültür ve Turizm Bakanlığı koleksiyonuna kazandırılmasına,

4) 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki taşınmaz kültür varlıklarının bakımı, onarımı, yaşatılması, rölöve, restorasyon, restitüsyon projeleri yapılması ve nakil işlerine,

5) Kurtarma kazıları, bilimsel kazı çalışmaları ve yüzey araştırmalarına,

6) Yurt dışındaki taşınmaz Türk kültür varlıklarının yerinde korunması veya ülkemize ait kültür varlıklarının Türkiye’ye getirilmesi çalışmalarına,

7) Kültür envanterinin oluşturulması çalışmalarına,

8) Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki taşınır kültür varlıkları ile güzel sanatlar, çağdaş ve geleneksel el sanatları alanlarındaki ürün ve eserlerin Kültür ve Turizm Bakanlığı koleksiyonuna kazandırılması ve güvenliklerinin sağlanmasına,

9) Somut olmayan kültürel miras, güzel sanatlar, sinema, çağdaş ve geleneksel el sanatları alanlarındaki üretim ve faaliyetler ile bu alanlarda araştırma, eğitim veya uygulama merkezleri, atölye, stüdyo ve film platosu kurulması, bakım ve onarımı, her türlü araç ve teçhizatının tedariki ile film yapımına,

10) Kütüphane, müze, sanat galerisi ve kültür merkezi ile sinema, tiyatro, opera, bale ve konser gibi kültür ve sanat faaliyetlerinin sergilendiği tesislerin yapımı, onarımı veya modernizasyon çalışmalarına,

ilişkin harcamalar ile makbuz karşılığı yapılan bağış ve yardımların % 100’ü

kurumlar vergisi matrahının tespitinde; kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla, kurum kazancından indirim yapılabilir.

Vurgulamak gerekirse, kamu yararına çalışan derneklere yapılan bağış ve yardımların matrahtan indirim konusu yapılabilmesi için, yapılan bağış ve yardımın;