Meclis’te kabul edilen kanun tasarısına göre, kamu ve özel sektörde çalışan 45 yaş altı herkes Bireysel Emeklilik Sistemi(BES)’ne girip, tasarruf edecek. Girenler isterlerse 2 ay sonra çıkabilecek. Yeni uygulama 2017’de başlayacak.
Tasarının görüşmeleri sırasında, 100 lira prim ödeyen birinin 10 yıl sonra emeklilik koşullarını taşıması halinde 152 lira maaş alacağı bilgisi verildi.
Her bir çalışanın, prime esas kazancının yüzde 3’üne karşılık gelen tutar, her aybaşında yine çalışanın maaşından kesilip, BES’e aktarılacak.
Bireysel emeklilik primi asgari ücretliler için, şu anki hesaba göre aylık 49.4 TL olacak. Uygulamanın başlayacağı 2017 yılıyla birlikte ise, bu tutarın 50 TL’yi aşması bekleniyor.
Primler maaşa göre belirleneceği için, yüksek maaş alan yüksek prim ödeyecek. Her yıl başındaki maaş artışına göre, primler de yükselecek.
Tasarının komisyon görüşmelerinde Hazine Müsteşarı Osman Çelik, şu bilgileri verdi: “Eğer 10 yıl boyunca 100 lira yatırıyorsa katkı payı olarak başlangıçta ömür boyu maaş tutarı, sabit maaş olarak 152 lira almaya hak kazanıyor. Toplam ödeyeceği tutar 34 bin TL 100 TL aylık kesinti olduğu takdirde ve emekliliğe hak kazanıp emeklilikte toplu para almayıp da emekli maaşı almaya karar verirse toptan ödediği tutar 34 bin TL ve ömür boyu da 152 TL’lik maaş almaya hak kazanıyor.”
Kamu kurumlarında çalışanlar da katılacak mı?
Uygulama 45 yaşının doldurmamış tüm kamu çalışanlarını da kapsıyor.
Otomatik katılım zorunlu bir uygulama mı?
Otomatik sisteme tüm çalışanlar dahil edilecek ama çıkış serbest olacak. Bu açıdan bakıldığında tam zorunluluktan bahsedilemez.
Çalışanların sisteme dahil edilmesinden kim sorumlu olacak?
Çalışanların sisteme dahil edilmesinden işverenleri sorumlu olacak.
Çalışanlar, emeklilik şirketlerini ve planlarını seçebilecek mi?
Hayır, işveren, hangi emeklilik şirketi ile anlaşmışsa ve hangi emeklilik planını seçmişse, çalışan bu palana girebilecek.
Çalışanlarına otomatik katılımı bütün işverenler uygulayacak mı?
Bu konuda kararı Bakanlar Kurulu verecek. Ancak, beklenti, 50 ve üzeri çalışanı olan tüm işyerlerini kapsayacağı yönünde.
BES’e katkı payları nasıl ödenecek?
İşveren, her ayın başında, çalışanı için ödediği maaştan kesinti yapıp, en geç ertesi günü emeklilik planına aktaracak. İşverenin katkı payını geciktirme hakkı yok.
Çalışanın otomatik katılımdan cayma hakkı var mı?
Evet var. Ancak, sisteme otomatik katılımdan 2 ay sonra, çalışan isterse sistemden çıkabilir.
2 ay sonra çıkıldığında, maaş kesintileri iade edilecek mi?
Cayma hakkını kullananlara, iki ay içinde maaşından kesilen tutarları ve bunların yatırım gelirleri iade edilecek.
BES’e Otomatik katılımdan ne zaman emekli olunacak?
Mevcut BES’teki şartlar otomatik katılım için de geçerli; sistemde 10 yıl kalan ve 56 yaş koşulunu sağlayan emekliliğe hak kazanacak ve hem sistemdeki kendi birikimleri ile birlikte getirilerini hem de devletin yaptığı tüm katkıları alabilecek.
BES’te devlet katkısını almanın şartları nelerdir?
Gerek yüzde 25’lik katkı gerekse de ek bin liralık katkıyı hak etmenin süreleri şöyledir:
- İlk 3 yıl içinde sistemden çıkanlar hiçbir şekilde devlet katkısını alamazlar.
- 3 ila 6 yıl arasındaki sürede çıkanlar devlet katkısıyla oluşan birikimlerinin yüzde 15’ini,
- 6 ila 10 yıl arasındaki sürede çıkanlar devlet katkısıyla oluşan birikimlerinin yüzde 35’ini,
- 10 yılı tamamlayanlar devlet katkısıyla oluşan birikimlerinin yüzde 60’ını alabilirler.
- 10 yılı tamamlayıp bir de 56 yaşını dolduranlar devlet katkısının tamamını alıp, emekli olabilirler.
Otomatik katılımdan erken çıkıldığında çalışanlar kendi birikimlerinin tamamını alabilecekler mi?
Kişilerin maaşlarından kesilen tutarları ve bunların getirisini alabilecekler.
Çalışanın katkı payı ödemesini durdurma hakkı var mı?
Cayma hakkını kullanmayan çalışanlar isterlerse, katkı payı ödemelerine ara verebilir. Hangi şartlarda ara verileceğine ise önümüzdeki dönemde Hazine Müsteşarlığı karar verip, açıklayacak.
Çalışanın işyeri değişirse ne olacak?
Başka bir işyerine geçildiğinde eğer o işyeri de otomatik katılım kapsamında ise çalışanın daha önceki işyerinde kazandığı birikim, emeklilik süresi gibi haklar yeni işyerindeki emeklilik planına aktarılacak. Yeni işyeri otomatik katılım kapsamında değilse, çalışan isterse, önceki işyerindeki sözleşme kapsamında ödemeleri kendi yapabilir, BES’ini kendi devam ettirebilir. Çalışanın böyle bir talebi olmazsa, emeklilik sözleşmesi son bulur.
Otomatik katılımda işveren de çalışan gibi katkı yapacak mı?
Hayır, işverenin hiçbir katkısı olmayacak. Tüm işlemleri işveren yapacak ve otomatik katılım için ödenecek paraları tahsil ve takip sorumluluğu işverende olacak.
Devlet otomatik BES’e girenlere katkı yapacak mı?
Devletin katkısı iki türlü olacak. Birincisi, maaşlardan kesilip, BES’e ödenen katkı paylarına devlet de yüzde 25 katkı yapacak. Yani, maaşınızdan her ay 100 lira kesilip, emeklilik hesabınıza yatırıldı; devlet de her ay hesabınıza 25 lira yatıracak. İkincisi; cayma hakkını kullanmayan çalışanlara, bir kereye mahsus olmak üzere devlet, bin lira ilave katkı yapacak. Sisteme otomatik olarak girdiniz ve cayma hakkını kullanmayıp, sistemde kalmaya devam ettiniz. Üçüncü ayda devlet aylık yaptığı yüzde 25’lik katkıların dışında emeklilik hesabınıza bin lira daha koyacak. Devletin tüm bunların dışında bir katkısı daha olacak. O da; BES’ten emeklilik hakkını elde eden çalışanların, birikimlerini en az 10 yıllık gelir sigortasına yatırmaları –sistemdeki birikimlerinin tamamını alıp çıkmak yerine, aylık maaş almaya karar vermesi- halinde devlet, birikimin yüzde 5’i kadar daha katkı yapacak.
İşveren, maaştan yapılan kesintiyi BES’e aktarmazsa ne olacak?
Kanun, işverene, başta para cezası olmak üzere sıkı yaptırımlar getiriyor. Ayrıca, çalışandan yapılan kesintinin geç yatırılması sonucu bundan doğan gelir kaybı zararı da işveren tarafından karşılanacak.
Mevcut BES’i olanlar, devletin yüzde 25’in dışında ek yaptığı 1.000 liralık katkıdan yararlanabilecek mi?
Hayır, bu hak sadece otomatik katılım için ve cayma hakkını kullanmayan kişiler için geçerli.
BES’i olanların iptal ettirip, otomatik katılıma geçeme hakları var mı?
Böyle bir imkan tanınmıyor. Mevcut durumdaki BES’ten çıkıp, haklarla birlikte otomatik katılıma geçilme hakkı yok.
Otomatik katılım ile sisteme girenlerden kesinti yapılacak mı?
Sadece fon işletim gideri kesintisi yapılacak, başka hiçbir kesinti yapılmayacak. Kesinti oranları henüz belirlenmedi. Mevcut BES uygulamasında fonuna göre yıllık yüzde 1,09 ile yüzde 2.28 arasında fon işletim gideri kesiliyor. Otomatik katılımda bu oranlar kalabilir ya da bu uygulamaya yönelik yeni oranlar belirlenebilir.