Kıdem Tazminatı Hakkında

KIDEM TAZMİNATI
A-TANIMI
Kıdem tazminatı, bir işçinin işverene bağlılığı, sadakati ve emeği karşılığı geçen sürelerin toplamına denk gelen tazminat hakkıdır. 1475 sayılı İş Kanununun 14.maddesinde gösterilen Kıdem esasına bağlı özel bir tazminat türüdür. Tek işverene bağlı olmak üzere; değişik işyerlerinde en az bir yıllık çalışması olan işçi, iş sözleşmesini kanunda  öngörülen koşullarda sona erdirmesi halinde kıdem tazminatı ‘nı almaya hak eder.
B- KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANMA ŞARTLARI
İşçinin haklı nedenlerle derhal fesih hakkını kullanması,
4857 sayılı kanunun 24. md. Yer alan;
I-Sağlık sebepleri
II-Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri ile
III-Zorlayıcı sebeplerdir.
Not:  Kısa Çalışma Ödeneği ile ilgili olarak Kısa çalışma ödeneği uygulanacak işyerinde bunun ilanı tarihinden itibaren 6 iş günü içerisinde çalışanın 4857/24/II-f gereği, haklı nedenle derhal fesih hakkı kazanacağını ve kıdem tazminatıalabileceğini gözden kaçırmayın.
İşçinin işveren tarafından  “ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller”  başlıklı 4857/25/ II. Madde dışında işten çıkarılmış olması,
Muvazzaf askerlik görevi dolayısıyla işten ayrılmış olması,
İşçinin kendi isteği ile işten ayrılmamış olması,
Bir işyerinde bir yıldan fazla çalışmış olması,
Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla iş akdinin feshedilmesi
Kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl  içerisinde kendi arzusu ile iş akdini feshetmesi,
İşçinin ölümü ,(burada işçinin ölümü halinde kıdem tazminatı mirasçılarına ödenir)
Kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı hakkın kazanımı tarihinden itibaren Borçlar Kanunu açısından 10 yıllık zamanaşımına tabidir.(B.K.  125. md)
3600 prim ödeme günü ve 15 yıl sigortalılık süresi olanlar,
ilk sigortalı olduğu tarihten itibaren;
-15 yıl geçen,
-Bu süre içinde en az 3.600 gün prim ödeyen,
sigortalılar, emeklilik için aranan yaş, prim günü ve sigortalılık süresi koşullarından, yaş dışındakileri yerine getirdiklerinde, son çalıştıkları işyerinden (en az bir yıl çalışmış olmak koşuluyla) kıdem tazminatını almak suretiyle ayrılabiliyorlar.
İşçinin, kıdem tazminatı alabilmesi için son işyerinde aralıksız olarak 15 yıl çalışmış olması gerekmiyor. Talebi üzerine, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun ilgili müdürlüğü tarafından, 15 yıl sigortalılık süresi ve 3.600 gün sayısını dolduran sigortalıya, 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesine göre “kıdem tazminatı alabilir” şeklinde bir yazı veriliyor.
C- KIDEM TAZMİNATI HESAPLANMASI VE HESAPLANIRKEN  DIKKATE ALINACAK ÖDEMELER
Kıdem tazminatı, bir işçinin çalışma süresince geçen her bir yıl için, giydirilmiş son
brüt ücretinin otuz günlük tutarıdır. Ay içinde alınan normal ücret ve işçiye sağlanan diğer menfaatlerden oluşmaktadır.
Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
İşçinin çalıştığı her 1 yıl  için son 30 günlük brüt ücreti tutarındadır. Yıl kesirleri de dikkate alınır. İşçinin giriş ve çıkış tarihleri tespit edilir. Kaç yıl çalışmış ise en son aldığı brüt ücret ile çalıştığı yıl çarpılır. Daha sonra yıldan arta kalan ayları güne çevrilir ve son brüt ücret 365 e bölünmek suretiyle  günlük ücreti bulunur. Son aşamada ise güne çevrilen çalışma süreleri ile günlük ücreti çarpılarak hesaplanan rakamlar toplanır. ( yıl + ay + gün)
Hesaplanan kıdem tazminatı tavanı aşmıyorsa (01.01.2011 – 30.06.2011 dönemi için geçerli olan kıdem tazminatı tavan : 2.623,23 TL)  sadece damga vergisi kesintisi olur.
(D.V. kanunu genel tebliği seri no : 54  binde 6,6)
Eğer tavanı aşıyorsa Gelir Vergisi kesintisi de olur. (% 15)
Normal ücret,  4857 sayılı İş kanunun 32. md. Belirtilen ücrettir.
İşçiye sağlana diğer menfaatler ise;  işçiye asıl ücretinin dışında, toplu iş sözleşmeleri veya  kanunlarla sağlanan ayni ve nakdi haklardan devamlılık arz eden ve ödenmesi bir şarta bağlı olmayan ödemelerdir. Bu ödemeler de aşağıda sıralanmıştır:
Kıdem Tazminatının Hesabında Dikkate Alınacak Ödemeler
1- Çıplak ücret,
2- Yemek yardımı,
3- Kasa tazminatı,
4- Gıda yardımı ,
5- Yakacak yardımı,
6- Eğitim yardımı,
7- Konut yardımı,
8- Giyecek yardımı,
9- Erzak yardımı,
10- Sosyal yardım niteliğindeki ayakkabı ya da bedeli,
11- Unvan tazminatı,
12- Aile yardımı,
13- Çocuk zammı,
14- Temettü,
15- Havlu ve sabun yardımı (işyerinde kullanılacak ise  tazminat   hesabında   dikkate alınmaz),
16- Taşıt yardımı,
17- Yıpranma tazminatı,
18- Kalifiye-Nitelik zammı,
19- Sağlık yardımı,
20- Mali sorumluluk tazminatı,
21- Devamlı ödenen primler.
D- KIDEM TAZMİNATININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ VE VERGİ MATRAHI AÇISINDAN İNCELENMESİ
Kıdem tazminatları finansal raporların, tahmini ve fiili bütçelerin karşılaştırılması bakımından  karşılık ayrılmalıdır ve iş sahipleri, tablo/bilgi  kullanıcıları tarafından önemli bir gider kalemidir.
Kıdem tazminatı hesaplanması ve giderleştirilmesi yapılırken , işçinin en son çalıştığı  departmanı dikkate alınmalıdır.
Pazarlama departmanı ise pazarlama gideri,
Muhasebe departmanı ise genel yönetim gideri,
Üretim departmanı ise üretim gideri olarak dikkate alınmalıdır.
Örnek : 2010 yılı için kıdem tazminatı olarak yönetim departmanı için : 10.000.- TL
Pazarlama departmanı için de 20.000.- TL olmak üzere toplam 30.000.- TL  karşılık ayrılmıştır.
———————————-31.12.2009——————————–
760 PAZ.SAT.DAĞ.GİD.                20.000.-
770 GEN.YON.GID.                     10.000.-
472 KIDEM TAZM. KARŞ.               30.000.-
Kıdem tazminatı karşılığı ayrılması
————————————/——————————————-
Kıdem tazminatı karşılıkları vergi kanunlarımıza göre Kanunen Kabul Edilmeyen Gider olduğundan aynı anda takibi açısından Nazım hesaplarla ilgili kaydın da yapılması
Gerekmektedir.
———————————-31.12.2009——————————–
950-    Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler ve
951- Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler Karşılığı
Kıdem tazminatı karşılığı
————————————/——————————————-
Ödendiğinde ise ; 15.06.2010 tarihinde yönetim departmanından 1 kişi  için 2.500.- TL lik brüt kıdem tazminatı ve buna bağlı olarak Damga vergisi hesaplanması gerekmektedir. Ödemesi ise 30.06.2010 tarihinde hesabına havale şeklinde yapılacaktır. İlgili yevmiye kaydı aşağıdaki gibi olacaktır: (%0 6,6 D.V.)
Öncelikle fiili ödeme gerçekleşeceği ve karşılığın vadesinin 1 yıldan kısa süreye dönüşeceği için kayıtlar sırasıyla aşağıdaki gibi olmalıdır.
———————————15.06.2010—————————-
472 KIDEM TAZM. KARŞ.             2.500.-
372 KIDEM TAZM.KARŞILIĞI                 2.500.-
Kıdem tazminatı karşılığı hesabının kısa vadeli hesaba devri
———————————15.06.2010—————————-
372 KIDEM TAZM.  KARŞ.            2.500.-
360 ÖD.VERGI VE FONLAR              16,50
335 PERSONELE BORÇLAR            2.483,50
Kıdem tazminatı hesaplanması  kaydı
———————————30.06.2010—————————-
335 PERSONELE BORÇLAR            2.483,50
102 BANKALAR                           2.483.50
Bankadan ödenmesi
———————————/ —————————————
İşletmenin zaman içerisinde kıdem tazminatı yükü azalabilir. Örneğin geçmiş dönemlerde kıdem tazminatları için karşılık ayırdığımız bir çalışanın iş sözleşmesi kıdem tazminatı konusuna girmeden fesh olabilir. Ya da tüm departman için daha önce karşılık ayırdığınız tutar iptal olabilir.  Bu durumda işletmenin ön gördüğü kıdem tazminatı yükü azalacaktır.
Örneğin : 31.08.2010  tarihinde Pazarlama  bölümünde çalışan muhtelif sayıda personel Kıdem Tazminatı almayı gerektirmeyecek bir biçimde iş akitleri fesih edilmiştir. Bu kişilerle ilgili ayrılmış olan Kıdem Tazminatı karşılık tutarı 5.000.-TL ‘dır.
Yapılacak muhasebe kaydı ise aşağıdaki gibidir;
————————-31.08.2010 ——————————–
472 KIDEM TAZMİNATI KARŞ.              5.000.-
679 DİĞ.OLAĞ.DIŞI GEL.VE KARLAR        5.000.-
İptal Edilen Kıdem Tazminatı Karşılıklarının Kaydı
————————————— / ——————————————–
Vergi Matrahı açısından incelenmesi :
Özetleyecek olursak; kıdem tazminatı karşılığı vergi kanunlarımıza göre K.K.E.G. dir. Ayrılan kıdem tazminatı karşılığı yani toplam 30.000.- TL dönem matrahına ilave edilecek. (K.V. beyannamesinde : 31.satır, Geçici Vergi Beyannamesinde : 8.satır)
Ancak, daha önce karşılık ayrılan kıdem tazminatının izleyen yılda kısmen yada tamamen ödenmesi yada tamamının iptal edilmesi durumunda ödenen ve/veya iptal edilen  tutarı geçici vergi ve kurumlar vergisi beyannamesinde ” Diğer İndirimler”  satırında beyan ederek tenzil edilmesi/indirilmesi  gerekir. Yani verdiğimiz örnekteki  toplam tutarın(2.500 + 5.000 = 7.500.-TL) ilgili beyanname satırlarında indirilmesi gerekir. (Örneğimizde ödenen  ve iptal edilen toplam tutar : 2.500 + 5.000 = 7.500.-TL )(K.V. beyannamesinde : 66.satır, Geçici Vergi Beyannamesinde: 22.satır.)
E- DİĞER DETAY BİLGİLER
İşvereniniz kıdem tazminatına hak kazanmamanız ve1 tam yılı doldurmamanız için yıl
İçerisinde çıktı/girdi yoluna başvuruyorsa ; durumu, isminiz saklı kalmak şartıyla işyerinizin bulunduğu ildeki Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı  İl çalışma müdürlüğüne bildirmeniz gerekir.
Kıdem tazminatından doğan sorumluluğu hakları işveren şahıslara veya sigorta
Şirketlerine sigorta ettiremez.
İşçilerin kıdemleri, hizmet akdinin devam etmiş veya ara dönemlerle tekrar
Düzenlenmiş olmasına bakılmaksızın aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde çalıştıkları süreler göz önüne alınarak hesaplanır.
İşçi saat başı, günlük, haftalık yada aylık ücretle  çalışıyorsa kıdem tazminatı “en son
Aldığı brüt ücret üzerinden”;  ancak parça başı, akort, yüzde usulü gibi belirli bir zaman dilimine göre belirlenemeyen ücretle çalışıyorsa son bir yıllık “ortalama ücret” üzerinden hesaplanır. Şöyle ki: Yıl içerisinde alınan toplam ücret /  yıl içerisinde çalışılan gün.
ÖZEL DURUM : Ayrıca şu unutulmamalıdır ki; parça başı, akort,yüzde usulü gibi ücretle çalışan işçi,  son 1 yıl içinde zam almış ise  zammın yapıldığı tarih ile işten ayrılma tarihi arasındaki  toplam brüt ücreti bu süre içindeki fiilen çalıştığı gün sayısına bölünerek günlük ücreti bulunur.
İş Kanunu kapsamına girmeyen işlerde çalışan işçilerin  Kıdem tazminatı hakları
Bulunmamaktadır.
İşçi çalıştığı süre içinde grevlere katılmış ise grevde geçen süreleri kıdem tazminatı
hesabında dikkate alınmaz.
İşveren tarafından iş şartları tek taraflı olarak değiştirilirse ve işçi bu şartlar altında
Çalışmak istemezse işçi tarafından  6 işgünü içinde iş sözleşmesini feshedebilir ve kıdem tazminatına hak kazanır.
İşçi istifa ederse kıdem tazminatı ödenmez.
Belirli süreli iş sözleşmelerinde sürenin sona ermesi durumunda kıdem tazminatı
Ödenmez.
İşyeri devredilirse işçilerin kıdem tazminatlarında eski ve yeni işveren birlikte
Sorumludur.
Çıraklıkta geçen süre ve yasal çalışma yaşının  altında geçen süreler, ücretsiz izin
Kullanılan süreler kıdem tazminatının hesabında dikkate alınmaz.
Asıl olan kıdem tazminatının tam ve peşin olarak ödenmesidir. Yargıtay Hukuk Genel
Kurulu Kararında… Asıl olan işçinin işyerinde çalışarak hizmet etmesi nedeni ile yıpranması karşılığı geleceğini güvence altına alma amacına yönelik olan kıdem tazminatını, yaşlılık aylığını hak kazanması üzerine akdi feshedildiğinde kendisine tamamının peşinen ödenmesidir… belirtmiştir. İş Kanununun 14.maddesine göre kıdem tazminatının ödenmemesi veya geç ödenmesi halinde, gecikme faizi, ödeme yapılmayan süre esas alınarak mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı dikkate alınarak hesaplanmalıdır.
İşçiye yapılacak kıdem tazminat ödeme miktarı 8.000.-TL den fazla ise Vergi Usul
Kanunu gereği yapılan ödeme tevsik kapsamında değerlenmesi gerekeceğinden banka, özel finans kurumu veya PTT aracılığıyla ödenmesi zorunludur.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir